Tembang Durma
Durma (ꦢꦸꦂꦩ) filosofine saka mundur ma lima. Moh limo utawa ma lima yaiku filosofi Jawa ngenani tumindak ngadohi utawa nampik (moh) limang wujud “ma”, yaiku madhat (candhu tumrap zat), madon (wong wadon utawa nglakoni zina), main (ateges dolanan samubarang kang sipate judi), minum (ateges mendem), lan maling (tegese nyolong barang kang dudu duweke).
Tembang durma uga nduweni watak utawa bisa digunakake ing kahanan galak, serem, utawa wani. Saliyane kuwi, durma uga dimangerteni karo tembung “derma” (menehi). Adhedhasar makna homofon kasebut, durma nduweni substansi petuah, pepeling, utawa kabar-kabar kang njalari nikelake ketaatan ing bab agama.
Ing falsafah Jawa, durma idhentik ditembangake dening wong kang wis umur marang para pamudha supaya nindakake kauripan kanthi becik lan bener sarta ora nyalahi prentah-prentah agama.
Paugerane tembang Durma yaiku:
Guru lagu 7, guru wilangan 12,7,6,7,8,5,7, guru lagu a,i,a,a,i,a,i.
Tuladhane tembang Durma:
Paman-paman, apa wartane ing dalan
ing dalan akeh pepati
mati kena apa
mati pinedhang ligan
ing jaja terusing gigir
akari raga
badan kari gluminting
Krodha prabu Rawana narik candrasapinrang luput ngoncatiSubali malumpatmbedhol wit gorarupapinuter saengga giriSri Dasamukapinupuh angoncati
Sining jagad apa sira dhewe ingkang
sineren guna sekti
buta palawija
migena wong atapa
yen sira kudu ajurit
lah tekakena
budimu sun kembari
Duk miarsa Subali madeg krodhanyasugal dennya nauriapa talingiradene kabina-binaambegmu angluluwihindhasmu tan kaprahbuta gedheging bumi
Para siswa gatekno bab kang utama
Pisan sholat lan ngaji
Ngabekti wong tuwa
Kang rukun marang kanca
Sabar nalika di uji
Tansah nerima
Nuju mulyane urip
Diyu ditya manungsa sanadyan dewanora keha nimbangiguna kuringaprangmengko monyet ngalunyatpeksa lumuwih neng bumilah kalahenawuk kuring aprang dhingin
Dhuk miarsa krodha prabu Dasamuka
denira wre Subali
sedya ngluwihana
lawan isining jagad
nudingi asru dennya ngling
kagila-gila
si monyet ingkang pinrih
Maputeran panyabete kering kanansinosog waos bitingtan mantra tumamasaya keh wadya balakang ngemasi kapalipiskang teguh rosapicondhang mempis-mempis
Kadya kilat sisik mubyar kabaskaran
yayah tinubing rukmi
sumiyut gumebyar, nibani wadyabala
sewu prajurit kaplipis
remuk sumebar
singlar-singlar keh mati
Gumarudug anawat sela lir udantanapi gada bindikunta myang senjatatibeng angganing sarpadatan mantra anedhasisangsaya kruramolah amuter pethit
Risang sarpa uninga pinagut yuda
sumebut andhatengi
sumembur wisanya
kadya riris sumebar
wadya bala anadhahi
surak gumerah
lan tengara tinitir
Alon matur mring kang paman Sri Maniladede wados punikiparan karseng ramahulun datan kawagangngandika Sri Bramasektisira menengaingsun arsa mungkasi
Gilar-gilar kadya ingkang surya kembar
suing kumilat kengis
lidhah lir daludag
raja Mandrasaraba
kekes denira ningali
angganing sarpa
dene yayah rinukmi
Datan kewran karya tangkising kagunansang mindha sarpa nulimanjongok angakakmeh parek lawan ratasirahing naga ngungkulirataning natanetra katon gumilir
Mijil hastra neka warna pangawasa
gumredeg anibani
Sakehing kadibyan
nira prabu kalihnya
sang amindha sarpa kalis
datan kasoran
retna Kenakasasi
Lumayua lan arimu dipunenggalsang retna anahuribibi emah-emankembange akeh megardupeh sarpa gigi lanilag ngarah apani randha duk miarsi
Kae manungsa golèk upa angkara
Sesingidan mawuni
ngGawa bandha donya
mBuwang rasa agama
Nyingkiri sesanti ati
Tan wedi dosa
Tan èling bakal mati
Dyan anarik candrasa Prabu RawanaPinrang jatayu jeniSuwiwine sempalTiba sang peksi rajaSinta manglayang sira glisCinandhak kenaMring sang reksapati
Ibu wanita kang mulya ing semesta
Tresnane saka cilik
Bekti ibu wajar
Prayogane utamakna
Surga ana ngisor kaki
Ibu pahlawan
Lan tulus tanpa pamrih
Solahing kang yuda ananggulang sarpatan mantra angawalimalah keh picondhangduka prabu kalihnyamangsah ratanira gumritmangekapadamenthang langkap pinusthi
Kang kataman keh malepuh gundam-gundam
sagung para bupati
sakedhap kewala
sinabet kasulayah
kang panggah kaplipis rujit
prabu kalihnya
waspada aningali
Wadya wuri giniring mring ratunirabentet samya ngebyukisurak lir ampuhantambuh kehing gegamansang naga molah nguwatinembur magalak
Yata para punggawa sareg umangsah
satus samya sinekti
sewu mantri wira
panggah ngangsahken gada
kunta nanggala myang bindi
tumibeng sarpa
tan mantra miyatani
Angur silih den adu padha manungsababegjan padha sijiiku buron sarpatan nganggo kira-kiralawan ora idhep wedidaya cilikagedhe sapuluh tiris
Ing wusana bubar larut asar-saran
tan kena den adhangi
mring para punggawa
ginebugan ameksa
kang saweneh ana angling
sapa kang kelar
tumanggah mesthi mati
Rajeng Siyem Manila angatag wadyakinen angrubut juritpinrih patiniranyana sarpa wantahanpunggawa kinen mangarsikang prawireng prangkeh sikep gada bindi
Wadya bala Siyem kalawan Manila
kagyatira tan sipi
mundur tur uninga
marang narendranira
yen wonten sarpa gang prapti
saking jro taman
galak anerak baris
Minger medah Sang Retna Galuh tinilarsang naga prapteng jawisedya ananggulangpraptane kang gegamanlaju sumebut dhatengikrura angakakgora reh gigirisi
Minger medah Sang Retna Galuh tinilar
sang naga prapteng jawi
sedya ananggulang
praptane kang gegaman
laju sumebut dhatengi
krura angakak
gora reh gigirisi
Kontrangkantring saking marase kalintangdhuh aduh anak mamiage lumayuayata kang kawuwusawonten gegaman geng praptijawing tamaningkang hadar bebaris
Yen nglawan virus corona ora gampang
Kudu di suntik vaksin
Kudu njaga jarak
Lan kesehatan awak
Muga coronae sirna
Pesene bapak
Yen lali kudu eling
Babo babo mara age tandhinganaSun prajurit linuwihSekti mandragunaPrawira ing ngayudaKang tandhing haywa lumarisTan wurung siraSirna ndepani bumi
Bener luput ala becik lawan beja
cilaka mapan saking
ing badan priyangga
dudu saking wong liya
pramila den ngati ati
sakeh durgama
singgahana den aglis
Tidak ada komentar:
Posting Komentar